C. Thái Liên Khúc 4 - Lý Bạch

<C.080><Dịch Hán Thi>

★ Nguyên bản

採蓮曲
若耶溪邊採蓮女，
笑隔荷花共人語。
日照新妝水底明，
風飄香袂空中舉。
岸上誰家遊冶郎，
三三五五映垂楊。
紫騮嘶入落花去，
見此踟躕空斷腸。
李白

★ Phiên âm

THÁI LIÊN KHÚC
Nhược Da khê biên thái liên nữ,
Tiếu cách hà hoa cộng nhân ngữ.
Nhật chiếu tân trang thủy để minh,
Phong phiêu hương duệ không trung cử.
Ngạn thượng thùy gia du dã lang,
Tam tam ngũ ngũ ánh thùy dương.
Tử lưu tê nhập lạc hoa khứ,
Kiến thử trì trù không đoạn trường !
Lý Bạch
  
★ Chú thích :

        - THÁI LIÊN KHÚC 採蓮曲 là Khúc hát hái sen, là tên của một khúc hát xưa do cha con của Lương Võ Đế (464－549) khởi xướng, người đời sau mô phỏng làm theo rất nhiều. Thi Tiên Lý Bạch làm bài nầy khi đang mạn du ở đất Cối Kê thuộc TP Tô Châu của tỉnh Giang Tô ngày nay. THÁI LIÊN KHÚC nầy là bài thơ Thất ngôn Cổ phong; bốn câu đầu gieo vần trắc và bốn câu sau gieo vần bằng.
        - Nhược Da Khê 若耶溪 : Khe suối Nhược Da từ Nhược Da Sơn chảy thành sông về hướng bắc đổ vào sông Vận Hà. Bên bờ sông có một bãi đá nổi tiếng là Hoán Sa Thạch 浣紗石, tương truyền đây là nơi ngày xưa người đẹp Tây Thi và các cô gái nước Việt giặt tơ giặt lụa.
        - Hà Hoa 荷花 : tức Hoa sen; còn gọi là Liên Hoa 蓮花, Thủy Phù Dung 水芙蓉, và được xưng tụng với chức danh là Phù Cừ Vương Phi 芙蕖王妃.
        - Hương Duệ 香袂 : DUỆ 袂 có bộ Y 衣 là Áo ở bên trái, nên DUỆ có nghĩa là Tay áo; HƯƠNG DUỆ là tay áo thơm, chỉ tay áo của các người đẹp.(Ai bảo các cụ ngày xưa không biết "ga-lăng" đâu ? Này nhé, khuê phòng của người đẹp thì gọi là HƯƠNG KHUÊ 香閨; Xe của người đẹp đi thì gọi là HƯƠNG XA 香車; đến "mồ hôi" của người đẹp cũng được gọi là HƯƠNG HẠN 香汗 là Mồ Hôi thơm đó !)
        - Cử 舉 : CỬ có bộ Thủ 扌ở bên dưới, nên CỬ 舉 có nghĩa là "Đưa tay lên"; nghĩa phát sinh là ĐƯA LÊN cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, như CỬ THỦ là đưa tay lên; ĐỀ CỬ là giới thiệu hay đưa người nào đó lên cho chọn lựa... Trong bài thơ là : Các cô gái hái sen vui đùa đưa tay áo thơm tho lên trong gió.
        - Du Dã Lang 遊冶郎 : Các chàng thanh niên phong lưu rong chơi lãng tử.
        - Tử Lưu 紫騮 : Tên một giống ngựa mạnh, qúy, có bộ lông màu đỏ.
        - Trì Trù 踟躕 : là Dùng dằng, chần chừ, do dự, ngẩn ngơ.
        - Đoạn Trường 斷腸 : là Đứt ruột, chỉ Đau lòng, đau thương xúc động đến cùng cực. KHÔNG ĐOẠN TRƯỜNG 空斷腸 là Đau lòng khơi khơi, là nỗi buồn vu vơ vì chuyện gì đó không thể giải quyết được.

★ Nghĩa bài thơ :

        Khúc hát hái sen
        Các cô gái hái sen bên bờ sông Nhược Da đang cười nói rộn ràng lẫn khuất trong đám hoa sen; Ánh nắng chiếu vào các khuôn mặt mới trang điểm của các cô phản chiếu xuống làm cho đáy nước cũng sáng rực lên; Gió thổi các tay áo phất phơ khi các cô đưa tay lên làm cho hương thơm thoang thoảng đâu đây, khiến cho các chàng trai phong lưu lãng tử con nhà ai đó đang tụm năm tụm ba dạo chơi bên bến sông cũng phải ngẩn ngơ dưới hàng liễu rũ, rồi thúc ngựa tử lưu hí vang mà đạp bừa lên hoa rụng. Thấy cảnh nên thơ gợi tình nầy của đám nam nữ trước mắt, ta không khỏi bồi hồi ngơ ngẩn và dậy nên một nỗi buồn vu vơ vô cớ !

        Cảm xúc trước cảnh thanh xuân hồn nhiên, thi vị mà gợi tình của các nam nữ thanh niên trước mắt, làm cho Thi Tiên bồi hồi xúc động nuối tiếc cho tuổi xuân của mình đã đi qua mà đau lòng xót dạ (có thể vì công chưa thành danh chưa toại chăng ?!)

★ Diễn Nôm :

THÁI LIÊN KHÚC

Hái sen sông Nhược các cô nàng,
Lẩn khuất trong hoa cười nói vang.
Nắng chiếu bóng hình soi đáy nước,
Phất phơ tay áo thoảng hương sang.
Bên bờ nhà ai thoáng mấy chàng,
Tụm năm ba dưới liễu mơ màng.
Tiếng ngựa hí vang đạp hoa rụng,
Ngẩn ngơ ta ngắm chợt bàng hoàng !

- Lục bát :
Hái sen các ả Nhược Da,
Râm rang tiếng nói trong hoa giọng cười.
Bóng in đáy nước rạng ngời,
Phất tay theo gió hương bay ngạt ngào.
Các chàng lãng tử lao xao,
Ngẩn ngơ hàng liễu lào xào năm ba.
Thúc ngựa hí đạp bừa hoa,
Tình nầy cảnh ấy khiến ta bồi hồi !

Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm 

★ Dịch thơ của Mai Thắng

KHÚC HÁT HÁI SEN

- Thất ngôn
Khe Nhược Da bên có các nàng
Sau vùng sen nở tiếng cười vang
Nắng soi đáy nước tư trang gợn
Tay áo đưa lùa gió thoảng hương

+
Bờ thoáng nhà ai dạo các chàng
Năm ba túm tụm dưới hàng dương
Ngựa chen hí dậm hoa nhàu lướt
Thấy cảnh bâng quơ chạnh ngỡ ngàng

- Lục bát
Các nàng bên Nhược Da khe
Sau vùng hoa nở cười toe toét cười
Tư trang đáy nước toả ngời
Hương lồng tay áo gió mời bay bay
+
Các chàng lãng tử nhà ai
Tụm năm ba dưới nắng dài hàng dương
Ngựa chen hoa rụng hí bường
Chạnh nhìn cảm thấy hoài vương ngỡ ngàng
Mai Thắng